Kocaeli'nde yaşayan E.T. ve D.T. uzun süre sonra tüp bebek sayesinde çocuk sahibi olacak bir çiftti, hem de ikiz. Yenidoğan çetesinin hastanesinde doğumun 4.gününde 5er saat arayla iki çocuklarını da kaybettiler. Bunun hesabını vermesi gereken kişi ise yıllar sonra onlara şu mesajı yolluyor: "Eğer çocuğunuz yoksa aile olamıyorsunuz, sadece karı koca oluyorsunuz."

Çiftin yaşadıklarını avukatları Kerim Bahadır Şeker'in direkt anlatımıyla aktarayım:

"E.T. ve D.T. çifti, çocukları olmadığı için tüp bebek tedavisine başvurmuş. E.T., sonuç aldıktan sonra ikiz çocuklarına hamile kalıyor. Bu klinikle alakalı herhangi bir şüphemiz yok. Ancak daha sonra Kocaeli'nde bir devlet hastanesinde kayıt açtırıp gidiyorlar ve onlara 'Bir probleminiz yok ama doğum sancınız başlamış. O yüzden burada halihazırda küvezimiz yok' diyerek Bağcılar Özel Şafak Hastanesi'ne sevk ediyorlar. Hastanede enzim ölçümü yapılıyor ve iddianamede şüpheliler arasında yer alan doktor Semiha Y. 'Bir enzim üretimi olmuş, karaciğerdeki enzim üretimi sonucu ya sen öleceksin ya çocukların ölecek' diyor ve ameliyata alınması gerektiğini belirtiyor. Daha sonra müvekkilime bir ilaç tavsiye ediyorlar, sonrasında ise aynı doktor gelerek 'Enzimler normal, sizi taburcu edeceğiz' diyor. Ancak ertesi gün aynı doktor acil ameliyat yapılması gerektiğini söylüyor. Doktor A.Ş. ameliyatı yapıyor ve çocuklar direkt küveze alınıyor. Ece ve Ela doğuyor.

İkinci gün Ela'yı, üçüncü gün ise Ece'yi entübe ediliyor. Çocukların ağızlarından, burunlarından kanlar gelmeye başlıyor. Aile bunu fotoğraflamak istiyor ama izin vermiyorlar. Dördüncü günde çocuklar 5'er saat arayla yaşamını yitiriyor"

Bu ve bunun gibi 10larca çocuğunu yitiren çiftler. Çiftler diyorum, çünkü Sağlık Bakanına göre bunlar aile olamamış kişiler. Devlet hastanesinde yeteri kadar doğum ünitesi ve küvez bulunmadığı için özel hastaneye gitmek zorunda kalan, denetimleri yapılmadığı için özel hastanelere yuvalanan bir çetenin kucağına düşen ve devletten daha fazla para almak için uygulanan gereksiz ameliyatlar yüzünden yıllarca bekleyip de nihayet kavuştukları çocuklarını yitiren bu kişiler birer aile değillermiş ve eksiklermiş. Onları -kendi tanımına göre- aile olmaktan alıkoyan, çocukların ölümüne direkt ya da dolaylı yönden sebep olmuş kişi söylüyor bunu, Sağlık Bakanı Kemal Memişoğlu. 

"ve çıkıyor MHP'nin başındaki beyfendi. Aile nedir bilmez. Onun böyle bir derdi yok. Çoluk nedir, çocuk nedir bilmez. Onun böyle bir derdi yok." Bu sözler de yıllar önce dönemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli için söylenmişti. Dolayısıyla 'ben aslında şöyle demek istemiştim, sözlerim yanlış yere çekildi' gibi ek cümleler bu düşüncenin aslında var olduğunu gizleyemez. Sayın Bakan'dan ricam bu görüşlerini Devlet Bahçeli'ye yapacağı bir geçmiş olsun ziyaretinde ona da söylemesi: "Sen aile nedir bilmezsin, çoluk nedir bilmezsin, çocuk nedir bilmezsin, sen eksiksin." 

Senin Ödevin;

Aile nedir? Kime aile denir? Bırak bunları sosyal bilimciler tartışsın. Ben sana işgal ettiğin makamın düsturunca yapman gerekenleri bir raporla hatırlatayım.

DİSK'in yaptığı ve Kasım 2024'te yayınladığı araştırma raporuna göre SGK, devlet hastanelerine kıyasla özel hastanelere hasta başına 3 kat daha fazla ödeme yapıyor. Özel hastanelere giden sayısında 2012'den 2024 yılına kadar düşme gerçekleşirken özel hastanelerin SGK'ya olan yükünde artış gerçekleşiyor. Özel hastanelere hasta başına yapılan ödeme 2012 yılında, genel ortalamaya yakın iken, 2024 yılına geldiğimizde hasta başına yapılan ödeme, genel ortalamanın 1,5 katına ulaşıyor. Yani SGK özel hastaneleri besliyor. Sistemin bu güzelliğini(!) gören Yenidoğan Çetesi gibi oluşumlar da hastaların ihtiyacı olmadığı tedavi ve gereksiz ameliyatlar ile hem insan sağlığını/canını tehlikeye atıyor, hem de devlete ciddi anlamda maddi yük oluşturuyor. 

Sen buradaki işini düzgün yapmadığın için bütçede açık artıyor. Sen işini düzgün yapmadığın için Maliye Bakanı birkaç milyar dolar için yabancı yatırımcı çekmek uğruna kırk takla atıyor. Sen işini düzgün yapmadığın için emekli zam alamıyor. Hepsi bir yana, sen işini düzgün yapmadığın için 10larca aile çocuklarını kaybediyor. Tüm bunlar senin TV'lere çıkıp saçma fikirlerini beyan etmen için yaşanmıyor. Boşanma oranları artmış, evlilik oranları düşmüş. Evlenenler çocuk yapsak nasıl yetiştiririz endişesine girmiş ve çocuk sahibi olmaktan geri durmuş. Bu ekonomik çöküntüde her şeyi göze alıp çocuk yapıp bu adamın yönettiği hastanelere götürüyorsun ve bir çete çıkıp tüm zorluklara rağmen dünyaya getirdiğin çocuğu öldürüp üzerinden devleti soyuyor. Yetkili Bakan'ı karşına alıp tam fırça çekeceksin, adam senden önce davranıp sözünü söylüyor: "Çocuk sahibi değilsin, aile olamadın. Eksiksin." Eksik olan senin kişiliğin, eksik olan senin had bilmezliğin, eksik olan senin ahlakın, insanlığın diyecek oluyorsun, ama sakınıyorsun. Sakınma. Bu adam bir eksik. 

Black Mirror dizisinin 7.sezonunun ilk bölümü olan Common People (Sıradan İnsanlar) bölümünü, transhümanist düşünce bağlamında ele almak gerekiyor. Bölüm, insan zihnine dijital bir ortamın ortak edilmesi yoluyla, kişinin ömrünün uzamasını konu alırken, aynı zamanda bu sürecin sınıfsal eşitsizlikler ve dijital kapitalizmle olan etkileşimini de sorgulamakta."Benim bedenim, benim kararım" sözü, "benim zihnim,senin kararın"a nasıl dönüşüyor, izleyelim.

Bu bloga gelmişseniz Black Mirror dizisinin ne minvalde bir yapım olduğunu biliyor olmalısınız. O sebeple öncelikle transhümanizm kavramını basit ölçekte izah etmem daha iyi olacaktır.
Transhümanizm; insanın zihinsel, fizyolojik, psikolojik sınırlarını teknoloji yoluyla aşabileceğini savunan ütopik bir düşüncedir. Bunun için de yapay zeka entegreli beyin bilgisayarları (nam-ı diğer bill gates'in bize taktığı çipler), biyo-teknolojik organlar araç olarak kullanılıyor. Biyo-teknolojik kısmı ile siborg düşünceye benzer sanılsa da birbirlerinden farklı olgulardır. Siborg düşüncede, insan bedeninin daha çok biyolojik açıdan teknolojiyle dönüştürülmesi ve bu sebeple bir tekilcilik (singularity) oluşturulması düşünülürken; transhümanizm, insanın teknoloji sonrası geçirmesi gereken bireysel bir evrim noktası olduğu düşüncesidir. Belki de siborga giden yolun öncüsü de olabilir. 

Şimdi de Common People bölümünü ufaktan özetleyeyim. Baş rollerinde Mike (Chris O'Dowd) ve Amanda (Rashida Jones)'nın yer aldığı bu yapım, minimal bir prodüksiyon ile bizlere distopik bir gelecek tasavvurunda bulunuyor. Amanda, ameliyat edilemez bir beyin tümörü nedeniyle komaya girince, Kocası Mike, kendisine Rivermind adlı şirketten sunulan bir teklifi kabul ediyor. O teklif; karısının beynini buluta yükleyecek bir abonelik hizmeti. Ve bu sayede Amanda ameliyattan sağ çıkabiliyor ve aboneliğin avantajları(!) ile dolu yeni hayatına başlıyor. 

Transhümanist düşünce, insanın sınırlarını aşmasında teknolojiyi bir evrim aracı olarak görmekte diye iki paragraf yukarıda bahsetmiştim. Bunu da, bilinci bedenden ayırıp, zihni (dolayısıyla benliği) ölümsüzleştirerek yapar. (Bu düşüncenin en güzel işlenildiği filmlerden biri Johnny Depp'in baş rolünde oynadığı Transcendence'dir). Teorik olarak kulağa hoş geliyor. Ancak Common People bölümü, bize bunun gerçek kapitalist dünyada nasıl işleyeceğine dair sağlam bir tokat atıyor. 

Bu teknolojik sisteme ücretsiz olarak abone edilen Amanda, bir ilkokul öğretmeni. Kocası Mike ise düşük gelirli bir çalışan. Ancak hizmetin ücretsiz olması, Amanda'yı bir reklam panosuna dönüştürüyor. Tıpkı ücretsiz Youtube videosu izlemek, Spotify'da müzik dinlemek gibi. Gündelik konuşma esnasında, konuşulan konuya bağlı olarak, birden bire araya bir ürün reklamı sıkıştırıyor Amanda. Ve bunu yaparken hiçbir şeyin farkında bile olmuyor. Amanda'dan 'sütlü kahve' reklamı dinlemek için yanından geçerken ona 'kahve' demeniz yeterli. Reklam panosu olmak da kesmiyor, sistemde bilinciniz için ayrılan kısım, siz uykudayken başka işler için kullanılıyor. Bu da Amanda için daha fazla uykuda bekleme süresi anlamına geliyor.

Düşük pakette reklamlarla konuşan bir bilinç, orta pakette biraz daha özgürlük. Ama daha fazlası için elbette bir Rivermind Plus paketi mevcut. Bu paket ile reklamsız konuşabilir, belirttiğiniz konumdan uzaklara seyahat edebilir, doğum yapabilir, daha az uyku ile daha dinç dolaşabilirsiniz. Şimdilik...
Şimdilik diyorum, çünkü yeni ihtiyaçlar ve gelişmeler oluştukça paketin sonuna bir "plus" ibaresi daha eklenecek ve biraz daha fazla ödeme yapmanız istenecek. Bu durum, teknolojiyle bedenin ötesine geçmenin özgürleştirici değil, yeni bir ekonomik bağlılık unsuru olduğunu ortaya koyuyor. Teknolojik ölümsüzlük fikri, sınıfsal ayrımcılığın dijital uzantısı haline geliyor kısaca.

Abonelik modellerinin yaygınlaştığı, dijital hakların kullanıcı sözleşmeleriyle pazara çıkarıldığı bu çağda, Common People bölümü, transhümanist ütopyaların nasıl da distopik senaryolara dönüşebileceğini göstermesi açısından önemli. Bilincin dijitalleştirilmesi, teorik olarak insanı fiziksel kırılganlıklardan koruyabilir, ancak sonrasındaki süreç kapitalist düşünceyle ilişkilendirildiğinde insan zihni bile metalaşır. Tüm bunlara rağmen bilincini kurtarabilirsin elbette, ama aylık ücretini ödemeyi unutmaman şartıyla. 

( Son olarak da Common People isminin bana çağrıştırdığı şarkıyı da şuraya bırakayım. Pulp - Common People )

Hiçbir şey yapmıyorlar. Kendilerine atalarından, onlara da onların atalarından kalan evlerinde oturup çocuklarını büyütüyor, zeytin ağaçlarını suluyor, geçmişlerine tutunarak günlerini ve geleceğini kurmaya çalışıyorlar. Ama yeterli olmadı. Çünkü birileri onların evlerini 'başkalarının' toprağı ilan etti. Kendi topraklarında fazlalık ilan edildiler. Oscar ödüllü No Other Land belgeseli işte bu fazlalık hissini dünyaya en sade şekilde anlatan bir çığlık. 

Belgeselin merkezinde Batı Şeria'daki Masafer Yatta bölgesinde yaşayan Filistinlilerin varoluş mücadelesi var. Yönetmenlerden Basel Adra'nın kamerası sadece bir gözlemci değil, aynı zamanda bir özne. Bu köyde yaşayan Basel, kendi evi yıkılırken hem öfkeyi hem de çaresizliği taşıyor izleyiciye. 2019 yılından beri tek yaptığı sadece olanları kayıt altına almak. Buradan bakılınca No Other Land yalnızca bir belgesel değil, bir tanıklıktır. Çünkü kamera gözlemci olmaktan çıkıp, müdahaleci konuma dönüşüyor. Michel Foucault'un iktidarın mekansal düzenlenişine dair analiziyle ilişkilendirecek olursak, Basel Adra gözetlenen değil, gözetleyen bir iktidar karşıtı pratiğe dönüşüyor. Kameranın bu şekilde kullanımı, Filistin direnişinin önemli ayraçlarındandır. Çünkü görünürlük, tehdit olabileceği gibi, aynı zamanda bir savunma aracıdır.

Kendisine bir İsrail vatandaşı olan Yuval Abraham da eşlik ediyor. Masafar Yatta'da olanları daha yakından gözlemlemek için geldiği bu köyde Basel ile tanışınca, gelip olanlar hakkında makale yazmaktan ilerisine taşıyor insan hakları savunuculuğunu ve ülkesinde 'hain' ilan edilme pahasına da olsa yaşananları kameraya alıp dış dünyaya aktarmaya çalışıyor. Bu ortaklık belgeselin politik gücünü de arttırıyor. Bu birliktelik, klasik 'biz ve onlar' karşıtlığını aşarak, vicdanın ulusa değil, adalete ve hakkaniyete bağlı olabileceğini bizlere gösteriyor. Filistinli Basel Adra yıkımı kayda alırken İsrailli Yuval Abraham o yıkımın adını koyuyor: Ortada bir "çatışma" değil, "zulüm" var.

No Other Land belgeseli direnişin sadece taş atmaktan ibaret olmadığını aldığı Oscar ile bizlere gösterirken, direnişin biçimlerini de yeniden tanımlıyor. Direnmek, bazen sadece kalmak demektir, gitmemek, evinden vazgeçmemektir. Yıkılan ev duvarlarını her gece yeniden örmek, gündüzleri yaşananları belgelemek ve tanıklık edilene dünyayı da tanık etmektir. Ancak böyle olduğunda eldeki görüntüler yalnızca bir belge değil, aynı zamanda savunma aracı ve hatta karşı saldırı aracı haline gelebileceğini bizlere gösteriyor. 

Hamas'ın 7 Ekim 2023'te İsrail'de gerçekleştirdiği eylemde yüzlerce sivilin ölümüne yol açmış, uluslararası kamuoyunda ciddi bir tepki doğurmuştu. Bu olay, askeri bir eylem olarak Filistin meselesini gündeme taşımış olsa da, sivilleri hedef alması nedeniyle büyük ölçüde 'terör saldırısı' olarak tanımlanmış ve Filistin halkına yönelik uluslararası sempatiyi ciddi şekilde zedelemişti. Bu olay İsrail'in Gazze'ye yönelik saldırılarını meşrulaştırmak için bir gerekçe olarak kullanılmış, aynı zamanda bazı batı medyasında Filistin meselesinin terörle özdeş haline gelmesinine yol açmıştı. Ama her ne olursa olsun, Hamas’ın yaptıkları, İsrail devletinin yaptıklarını asla meşrulaştırmaz, onları haklı kılmaz. 

Bu belgesel ise Filistinlilerce şiddet içermeyen, sivil tanıklığa dayalı ve insani anlatısıyla dikkat çekiyor. Filmle Filistinliler bırak kurşun veya taş atmayı, kendisine saldıranlara tekme dahi atmıyor. Sadece bir evin yıkılışını gösteriyor. Ancak bu yalınlık, vicdanlara daha fazla dokunuyor. Daha önce de dediğim gibi, tanıklıklarına bizleri de tanık ediyorlar. İngiltere eski Başbakanı Tony Blair de bu tanıklığa dahil olup Masafar Yatta'yı ziyarete geldiğini ve geldiği günden sonra birçok yıkımın durdurulduğunu da belgeselde görüyoruz. Yani direnişin bu yönü sabır gerektiren bir yöntem olsa da Filistinli yönetmen Basel Adra'nın da dediği gibi "kazanan sonunda biz olacağız, çünkü buradan asla gitmeyeceğiz" inancını güçlü kılıyor. Bu bakımdan bu belgesel geleceğe dair bir umut taşıyorsa, bu sadece anlatılanların gücünden değil, anlatanların bu inadından geliyor. 

İsrail devleti yasaları Filistinlilerin insani haklarını korumak için değil, onları dışlamak için kullanıyor. Batı Şeria'da iki farklı renkte araba plakaları var. Sarı plakalı araçlar İsraillilere ait ve bir Filistinli bu aracı kullanamaz. Filistinlilerin plaka rengi ise yeşil ve bu araçların Batı Şeria'dan çıkması yasak. Yıktıkları köylere yakın yerlere İsrailli yerleşimcileri koyarak, asker nezaretinde onların Filistinlilere saldırmasına göz yumuluyor. Bir İsraillinin silah edinmesi ve edindiği bu silahla bir Filistinliyi vurması serbest iken, Filistinli üzerinde bıçak dahi taşıyamıyor. Bu yüzden mücadeleyi kayda alıp bu kaydı dünyaya ilan ederek sürdürmek eldeki tek çözüm oluyor ve etkisini gösteriyor. 

No Other Land, Filistinlilerin "başka bir yerimiz yok" sözünü yalnızca bir aidiyet olarak değil, aynı zamanda bir direniş cümlesi olarak kurulduğunu bizlere gösteriyor. İnatla evinde kalmak, gitmemek en radikal ve en insani bir direniş biçimi çünkü.