Dogma 95

Dogma 95 Manifestosu Nedir ve Neden Ortaya Çıkmıştır?

Sinema her zaman yeniliklere açık ve yeni görüşlerin sürüklediği bir sanat dalı olmuştur.Sinemanın geleceğinin tartışıldığı her dönemde farklı akımlarla kendine yol aramış ve neticede o yolu bulmuştur.Nitekim sinemanın sanata değer veren bağımsız yönetmenleri stüdyo yapımlarının boyunduruğuna girmemiştir.Alman dışavurumculuğu,İtalyan yeni gerçekçiliği,Fransız yeni dalga akımı sinemanın bugününe önemli etkiler bırakan akımlar olarak nitelendirilebilir.

Bu akımların her biri yaratıldığı döneme tepki olarak doğmuştur.Örneğin Fransız yeni dalga akımının ortaya çıkışındaki başlıca etken Fransız sinemasının Hollywood yapımlarının gölgesinde varlığını sürdürmesidir.Radikal hareketler çeşitli sancılara neden olur ve bu sancılar dönemin yol gösteren yönetmenleriyle aşılabilir.Fransız yeni dalga akımının tarih kitaplarında kaldığı,Alman sinemasının önemli yönetmenlerinin de (Fassbinder,Wenders gibi yönetmenler) geride kaldığı 90larda sinemanın büyük bütçeli stüdyo filmlerine karşı tekrar dirilmesi gerekiyordu.Bağımsız sineması her ne kadar övgüye layık olsa da bu konularda Amerika her zaman apolitik ve duyarsız olmuştur.Kurulu olan düzenin çarklarını döndüren her daim Hollywood sineması olduğundan Amerikan sineması böyle oluşumlara uzak durur bi nevi devrimin karşıtıdır.1995 yılında Lars Von Trier sinema sektörünün esir olduğu Jurassic Park ve Die Hard gibi stüdyo odaklı dev prodüksüyonlara tepki amaçlı bir manifesto hazırlamaya koyuldu.Thomas Vinterberg'le birlikte yemek masasında 25 dakikada hazırladığı manifestoyu sinemanın 100.yılı adına düzenlenen sempozyumda Paris'te diğer yönetmenlere bildirme gereği duydu.Bu manifestoda 10 kural vardı.''Bu kurallar;

1. Çekimler stüdyo dışında yapılmalıdır. Sahne donanımı ve setler içeri taşınmamalıdır. (Hikaye özel bir sahne donanımı gerektiriyorsa, stüdyo dışında bu donanıma uygun bir mekan seçilmelidir.)
2. Ses, kesinlikle görüntülerden ayrı olarak üretilmemelidir ya da tersi. (Sahne içinde üretiliyor olmadığı sürece müzik kullanılmamalıdır.)
3. Kamera, elde taşınıyor olmalıdır. Elde taşınan kamera ile elde edilecek hareketlilik ya da hareketsizlikler serbesttir. (Film, kameranın durduğu yerde çekilmemeli; kamera filmin olduğu yerde olmalıdır.)
4. Film, renkli olmalıdır. Özel ışıklandırma kullanılamaz. (Eğer çekilecek olan sahnede filmin pozlandırması için çok az bir ışık söz konusuysa, sahne kesilmeli ya da tek bir lamba kameraya iliştirilmelidir.) 5. Optik numaralar ve filtreler kesinlikle yasaktır.
6. Film, gelişigüzel aksiyon içermemelidir. (Öldürme, silahlar, vs. bulunmamalıdır.)
7. Zamansal ve coğrafi yabancılaştırmalar yasaktır. (Kısaca film, şimdi ve burada geçmelidir.)
8. Tür filmleri kabul edilemez.
9. Film formatı 35 mm olmalıdır.
10. Yönetmen, jenerikte belirtilmemelidir.
Ayrıca yönetmen, kişisel adlardan sakınacağına, artık sanatçı olmadığına, anları bütünden daha önemli gördüğü gibi, bir 'iş' yaratmak- tan kaçınacağına, en büyük hedefim karakterlerinden ve ortamdan gerçeği açıkça çıkarmak olacağına ve bunu elinden geldiğince ve iyi tadlarla estetik faktörler pahasına yapacağına and içer.'' olarak belirlenmiştir.


Kuralların öncelikli amacı yönetmenlerin üzerindeki baskıyı kaldırmaktı.Stüdyoların esiri olmuş yönetmenler özel efektlerin,kolay çözümlemelerin boyunduruğuna girmiş ve bir çoğu insan duygularıyla ilgili basit bir hikayeyi anlatmaktan aciz hale gelmişti.Lars Von Trier'in deyişiyle bu manifesto onları sarsacak ve kendilerine getirecekti.Dogma kurallarının sert olma nedeni buydu.En nihayetinde kurallar yönetmenleri cezalandırmak değil,onları cesaretlendirmek ve onları özgür kılmak için yaratılmıştı.Amaç büyük çaplı filmlerin baskıcı araçlarından yönetmenleri kurtarmak,ayaklarının yere yeniden sağlam basmasını sağlamaktı.Bunu teknolojiye sığınmadan gerçekleştirmek,anlık kararların etkin olduğu bir sinema devrimi oluşturmak Lars Von Trier'in fikirlerinden biriydi.

Onu bu manifestoyu hazırlamaya iten etkenler nelerdi peki?

Lars Von Trier'in Riget (Krallık) dizisinin çekimlerinde bulduğu rahat çalışma ortamı ve işine karışılmaması onun baskıdan sıyrılmasına ve kariyerinin en önemli yapımına imza atmasını sağlamıştı.Uzun metrajlı film çekmenin getirdiği sıkıntıları bu diziyle üzerinden atmış ve yaratıcı zekasını özgür kılmıştır.Lakin Krallık dizisinin çekimlerinin sona ermesinden sonra Breking the Waves (Dalgaları Aşmak) ile yeniden kendini gösteren ağır sorumluluk ve baskı bu manifestonun hazırlanmasına ön ayak olmuştur.Ekonomik baskılar diğer yapımlarında da karşısına çıkmış ve zekasının sadece filme odaklanmasına engel olmuştur.Filmlerini çekebilmek için her zaman farklı işlere el atması gerekmişti(reklam çekimi,yapmıcılık) ve filmler için gerekli bütçeyi sağlayabilmek onu gerçekten yoruyordu.Danimarka'nın en ünlü yönetmeni iken ve dünya çapında tanınan bir isim haline gelmişken bile Lars Von Trier bu kadar zorlanıyorsa diğer yönetmenlerin stüdyoların emrinde çalışmaktan başka yapabilicekleri pek birşey kalmıyordu.Bu da onların yaratıcı zekalarını kullanmalarını engelliyordu.Bu açıdan Dogma 95 manifestosu yerinde ve gerekli bir hareket olmuştur.

Dogma 95 manifestosu bildirildikten sonra bazı yönetmenlere çağrılar yapılmış ve bu projeye destek olmaları istenmiştir.Trier ve Vinterberg'in oluşuma destek vermelerini istediği çoğu yönetmen oluşumla ilgilenmedi ve ciddi eleştiriler yaptılar.Özellikle manifestoda yer alan 5.kuralı nasıl uygulayacaklarına dair tartışmalar oldu.Herşeye rağmen Soren Kraugh Jacobsen ve Kristian Levring gibi Danimarka sinemasında önemli isimlerin destek verdiği ve katıldığı oluşum 1996 yılında Danimarka Kültür Bakanlığından çekilecek olan Dogma filmlerine bütçe ayrılacağı sözü almıştı.Bütçe konusunu böyle aşmayı planlayan oluşum sonradan Danimarka Kültür Bakanlığının karar değiştirmesi ve ödenek için çekilmesi plananan filmlerin diğer yapımlarla yarışması gerektiğini açıklamasıyla ölü bir oluşum olmuştu.Danimarka Kültür Bakanlığının bu kararı vermesinde önemli etken henüz senaryosu olmayan 5 filmin geleceğinn belirsiz olması idi.Ve diğer yapımları es geçmemek adına Dogma filmlerine ayrıcalık tanınmamıştı.Trier'in Zentropa yapım şirketini birlikte kurduğu Aalbaek Jensen filmlere yabancı kaynaklar bularak çekimleri gerçekleştirebileceklerini belirtsede Dogma 'danimarkalı' bir oluşumdu o yüzden böyle bir teklif kabul edilemezdi.1997 yılına gelindiğinde Lars Von Trier tüm umudunu yitirmiş ve Dogma ile ilgili tüm herşeyi Jensen'e devretmişken Norveç Film ve Sermaya Kurulu üzerinden Danmarks Radio sayesinde bütçeye gerekli yardım gelmişti.Gerekli bütçeyi sağlayan oluşumun yeni hedefi filmleri çekmek ve tüm dünyaya Dogma filmlerini tanıtmaktı.

Gelecek yazı : Dogma kurallarına uygun nitelikteki ilk eserler