Berlin ve Viyana Üzerinden Topluluk Bilinci

Geçtiğimiz günlerde kültür turizmi adı altında blog yazarlarından kard ve hacitokankoli ile Orta Avrupa'dan başlayıp İstanbul'da son bulan interrail yolculuğu yaptık.Gezdiğimiz şehirlerde kendimize yakın bulduğumuz,yaşanılacağına kanaat getirdiğimiz şehirler oldu.O şehirler arasından Berlin ve Viyana'ya biraz değinmek istiyorum.

Ülkemizde mesleğini icra eden Alman futbolcu ve Teknik Direktörlerden dolayı Alman toplumunun disipline bağlılığına aşinayızdır.Bir nevi kendilerinden önce 'Alman disiplini' ülkemize uğrar.Son 100 yıl içinde iki dünya savaşından yenilgiyle ayrılmış olan bir milletin şuanda dünya düzeninde etkin bir rol oynamasından çıkaracağımız sonuçla çalışkanlıklarına da atıfta bulunabiliriz.Yazının esas konusu Berlin ve Viyana'ya aynı başlık altında sebebim ise aynı dili konuşan,tarih içindeki yakınlıkları bilinen bu iki gelişmiş Avrupa şehrinin birbirlerine benzemesidir.

Her iki şehirde de birçok tarihi mekanı gezdik.Lakin hangisi ne zaman yapıldı,yapılma amaçları ve binaların,köprülerin isimleri nelerdir? sorularına verebiliceğim pek bir yanıt yok.Gezdik,gördük ve her mekanda gittiğimize delil standart fotoğraflardan çekildik.Zaten başlangıçta kültür turizmi desem de bu gezideki şahsi amacım Avrupa'nın önde gelen şehirlerinde bulunmak ve orada bir nebze halka karışmaktı.Bundan ötürü Berlin ve Viyana'da en çok hoşuma giden şey Tuna nehrinin üzerine kurulan ada da düzenlenen Donauinsel müzik festivalinde bulunmuş olmaktı.

donauinselfest'te 100 bini aşkın genç alanları doldurmuştu

Berlin ve Viyana'ya gelişmiş Avrupa şehirleri dedik.Zaten şehre ilk adım attığımız andan itibaren burada yaşayan halktan bunu anlayabiliyoruz.Bir düzene,sisteme bağlı olarak yaşayan şehirde halk bu düzenin en önemli çarkı.Yaşam sınırları içinde hem kendisi için hemde ülkesi adına yaşayan,çalışan insanlar.Bu sistemin çarklarını döndüren esas etken ise ortasınıfın başını çektiği toplum olma bilincidir.Topluluk bilinci tanımını biraz açacak olursak;vergisini veren,oyunu kullanan,sisteme inanan,sisteme uyum sağlayan,sorunları birlikte çözmeye çalışan,kendilerinden öte toplumun geleceğini düşünmektir.Tabi topluluk bir grup olarak algılanmamalı.Burjuvasından üst sınıfına,işçi sınıfından orta sınıfa kadar herkesin dahil olduğu bir bütün ve doğası gereği de görünmez bir kavramdır.Dışardan turistik amaçlı,özellikle de bizim gibi gelişmekte olan ülkelerden gelen ziyarteçiler için garip bir durum.Bu garipsediğimiz durumlarda şaşırmakla yetindik ve gelişmişliğe bağladık.Örneğin;toplu taşıma araçları için bilet alınacağı zaman bileti bir makinadan alıp bir başka makinadan onaylatarak ulaşım araçlarını kullanabiliyorduk.Bileti alıp yolculuğu gerçekleştirdiğimiz süre zarfında da kimseyle muhattap olmuyorduk.Sonradan öğrendiğimiz kadarıyla bilet denetleyicileri zaman zaman biletleri kontrol ediyormuş ve bileti olmayan veya onaylatmayan kişilere yüklü miktarda ceza kesiliyormuş.-miş eki kullanıyorum çünkü defalarca toplum taşıma araçlarını kullanmamıza rağmen denetleyicilerle karşılaşmadık.Toplum olma bilinci işte burada devreye girer.Halk küçük hesaplar peşinde koşmadan yükümlülüklerini yerine getirerek cebinden çıkan paranın toplum adına çıktığını ve ona birşekilde döneceğini düşünerek davranmaktadır.

Biz İstanbul'da kurala uymamanın marifet olarak anlatıldığı hikayeler içinde "işini bileceksin" diyen abilere kanmış adamlarız.Bencillik toplum olma bilincimizden önce gelir.Sistemin birer dişlisi olmak yerine sistemin çarkına çomak sokmak bizim toplumumuzda övünme sebebidir.Bu nedenle de mantığımızda "no kontrol,no bilet" durumu,iki gün yaşadığımız şehirde topluma karışmaktan daha önemliydi.Çünkü kontrol edilmeyen bilet mantığmızda boşa alınan bilet idi.Bu nedenle aldığımız her bilette denetleyicilere karşılaşmayı umduk.En azından böylece içimizdeki 'boşa giden para' hissinden kurtulmuş olacaktık.Denetlenmeye olan tutkumuz hayatın her alanında buna tabi kalmamızdan öte gelir.Kurallara denetleme olduğu için uyan bir toplum ile toplumun yararı için kurallara uyan toplum arasındaki farkı en basit şekilde gelişmişlikle açıklayabiliriz.Sonuçta çalışma amacıyla gelişmiş ülkelere göç eden insanlar da zaman içinde adaptasyon sorununu aşıp,topluma entegre olmaktadır.Sanırım bu örnekle toplum olma bilincini biraz olsun açıklayabilmişimdir.


Sistem,toplum olma bilinci,modernize edilmiş yaşamlar vs.Bir yandan düşündüğümüzde bunlar bizi refaha sürükleyeceğine inandığımız kavramlar olabilir lakin bizi refah toplum seviyesinde mutlu edemiyecek olgulardır.Rutin yaşamın sıkıntıları bu noktadan itibaren devreye girer.'Modern yaşam' diye tabir ettiğimiz olgu günden güne anlamını yitirmektedir.Lars Von Trier'in Idioterne filminde Stoffer karakteri "toplumu her seferinde daha ileri taşıyamıyorsa,herkesi daha fazla mutlu edemiyorsa gittikçe zenginleşen bir toplumun mantığı nedir?" sorusunu sormaktadır.Bu sorunun cevabını da film kendi içinde aptallığa övgü ile vermektedir.Mutlu olmak için aptal olmayı eleştiri olarak Trier bizlere sunmaktadır.Bu film gelişmiş Avrupa toplumuna ve onların rutinliğine,sistemin insanları soktuğu düzene bir tepkidir.Aynı şekilde bir başka Avrupalı yönetmen Michael Haneke Der Siebente Kontinent adlı yapımında da Viyana'da yaşayan bir ailenin adım adım kendilerini sona götürmelerini beyazperdeye taşımıştır.Yapımda anlatılan ailenin gün geçtikçe zenginlikle birlikte modernize olması ve rasyonalizmin aklı bedene karşı,duygulara karşı hissizleştirmesi esas sorunları olarak görülmektedir.İşte bu noktada zenginleşen fakat mutsuzlaşan ailenin rutin geleceğin bir anlam ifade etmediğini düşünmesi ve intiharı seçenek olarak görmesi de modern topluma bir eleştiridir.Refah yaşam insana varoluş amacını sorgulatır,çıkışı bulamayan insan bunalımın ve sistemin kölesi olmaya doğru gider.Avrupa üzerinden yapabileceğimiz bu yabancılaşma insanı sistemin dişlileri arasına sıkıştırmaktadır.Toplum olma bilinci topluma iş gücü olarak yarar sağlasada aynı zamanda bu refah düzen insanı bireyselliğe iter.Kendini geliştirmek adına verilen çaba ve teknolojinin esiri olmuş insanın kendi dünyasında yaşamaya çekilmesi ise Nietzsche'nin "kendini geliştirmek modern insanın mastürbasyonudur" söylemini haklı çıkarır.Modernize olmuş toplumun sorunlarının gelişmiş ülkelerde açığa çıkması ile ilgili de Micahel Haneke ''az gelişmiş veya gelişmekte olan toplumların üzerinden gelecekleri daha önemli sorunları olduğuna'' dikkat çeker.Buradan Idioterne filmindeki Stoffer karakterini haklı çıkarıcak olursak herkesi daha fazla mutlu edemiyorsa gittikçe zenginleşen toplumun mantığı nedir?